Maksymy delfickie – komentarz cz.4

Kolejne maksymy zgrupowałem ze względu na ich odniesienie do tego, co od nas nie zależy: szczęśliwego losu, ale i naturalnych kolei życia.

1. Znaj właściwy czas Καιρον γνωθι
2. Akceptuj czas Καιρον προσδεχου
3. Odpowiadaj w czas Αποκρινου εν καιρω
4. Rozpoznaj szczęście Τυχην νομιζε
5. Lub przypadki Τυχην στεργε
6. Nie wierz szczęściu Τυχη μη πιστευε
7. Działaj szybko Πραττε συντομως
8. Ryzykuj roztropnie Κινδυνευε φρονιμως
9. Przewiduj przyszłość Ορα το μελλον
10. Radź w czas Βουλευου χρονω
11. Gospodarz czasem Χρονου φειδου
12. Myśl jak śmiertelny Φρονει θνητα
13. Jako dziecko bądź stateczny Παις ων κοσμιος ισθι
14. Jako młodzieniec opanowany ηβων εγκρατης
15. W wieku średnim sprawiedliwym μεσος δικαιος
16. Jako starzec szczodry πρεσβυτης ευλογος
17. Akceptuj starość Γηρας προσδεχου
18. U końca bez smutku τελευτων αλυπος
19. Osiągnij kres bez lęku Περας επιτελει μη αποδειλιων

Pierwsze trzy maksymy odnoszą się do Καιρος — to szybko przemijający dogodny moment. Należy go rozpoznać (1) i zaakceptować (2). Nie niesie on gotowych rozwiązań, ale jedynie szansę, która wymaga refleksu, zdecydowania i działania (3) w tym właśnie — jedynym, niepowtarzalnym momencie. Καιρος jest czymś boskim — faktycznie Grecy mieli Boga o tym imieniu.

W kolejnych trzech maksymach miejsce karios zajmuje tyche — którą znamy już z maksymy o tym, o co należy się modlić. Tyche (zresztą również jest Bogini o tym imieniu), to zbieg korzystnych okoliczności, tak zwany szczęśliwy przypadek. W tym przypadku również kluczowe jest by go rozpoznać (4) i zaakceptować (5). Ale, co ciekawe, mamy mu nie wierzyć (6). Przypadki, również szczęśliwe się zdarzają, ale człowiek rozsądny, choć się cieszy, gdy się zdarzą, nie będzie na nie liczył, opierał na nich swoich planów.

Kolejnych pięć maksym mówi o praktycznym radzeniu sobie z czasem. O ile dzisiaj ludzie często są niewolnikami własnego zegarka, o tyle maksymy wskazują, że dzięki odwadze i rozumowi możemy nad czasem zapanować, a przynajmniej poruszać się w nim, jak zręczny wioślarz w wartkiej rzece. Gdy czas płynie szybko — musimy szybko działać (7), ale ryzykując używać (8) roztropności, rozsądku i rozwagi. Również do tego, by w granicach możliwości, przewidywać przebieg wypadków (9). Mówi o tym kolejna maksyma każąca wykorzystać czas do rady, rozważenia (10). Φειδου — z kolejnej maksymy zachęca do oszczędnego traktowania czasu, jaki mamy do dyspozycji (11).

Kolejna maksyma każe nam sobie uświadomić, że czas nasz nie jest ograniczony, jesteśmy śmiertelni (12), możemy zginąć, a z całą pewnością nasze siły biologiczne się kiedyś wyczerpią. Dlatego każdy wiek ma swoje szczególne warunki z którymi musi sobie radzić. Dzieciństwo – dzięki stateczności pozwala wytrwać wobec dziecinnych pokus odciągających od nauki (13). Młodość — dzięki opanowaniu poskromić kipiące żądze (14). Dojrzałość — dzięki sprawiedliwości — korzystać ze zgromadzonych dóbr i społecznej pozycji dla dobra rodziny i społeczeństwa (15). Starość, która pozbawia sił, ale pozostawia dorobek życia — zachęca, by rozdać go szczodrze, nie da się go wszak zabrać do Hadesu (16). Kto tak uwolni się w tym wieku od przywiązań do tego, z czego i tak już nie będzie mógł korzystać łatwiej zaakceptuje nieuchronną utratę sił (17)

Tak żyjąc można bez smutku oczekiwać swego końca (18) i osiągnąć go bez lęku (19).

Tags: maksymy delfickie